De term "neutrale wateren" verwijst naar waterlichamen die zich buiten de grenzen van staten bevinden. Dit kunnen oceanen, zeeën, rivieren, meren, ondergrondse wateren en zelfs moerassen zijn.
Zeeën en oceanen buiten het grondgebied van landen worden ook wel de "open zee" genoemd. Schepen die in neutrale wateren varen, vallen onder de wetten van het land waarvan de vlag erop is geïnstalleerd. Als het schip betrokken is bij criminele activiteiten, zoals piraterij, kan elk land ingrijpen en rechtsmacht uitoefenen.
Waar komt het concept van "neutrale wateren" vandaan?
Juridisch gezien dankt het begrip 'neutrale wateren' zijn verschijning aan de Nederlandse advocaat Grotius. In 1609 werd zijn werk gepubliceerd onder de titel "Free Sea". Toen in het begin van de 17e eeuw verschillende landen, waaronder Portugal en Spanje, de volledige controle over alle zeeën en oceanen begonnen te claimen, kwamen de Nederlanders in opstand, omdat dit hun vermogen om handel te drijven met veel buitenlandse havens zou afsnijden.
Grotius, een pionier op het gebied van internationaal recht, verdedigde het recht om op volle zee te bevaren. Hij drong erop aan dat het grondgebied van de zeeën voor iedereen vrij was en dat schepen vrij van de ene haven naar de andere konden varen.
Grotius baseerde zich in zijn verklaringen op het Romeinse recht en de gewoonten van de zeevaart in Azië en Afrika.
De grenzen van de volle zee
Het idee dat bewegingsvrijheid op zee zich zou moeten uitstrekken tot de kustlijn is nooit uitgekomen. De vraag hoe ver de binnenwateren zich moeten uitstrekken, heeft voor veel controverse gezorgd. Het gevaar van smokkel en militaire aanvallen zette landen aan de zeeën en oceanen ertoe aan om het recht op de wateren aan hun kusten op te eisen.
Aan het begin van de 18e eeuw werden de binnenwateren van het land beschouwd als een afstand gelijk aan drie mijl. Het was de afstand van een kanonskogel.
In 1982 werd het VN-Verdrag inzake het recht van de zee aangenomen, een document dat de huidige stand van zaken bevestigt. Volgens dit verdrag bepaalt elk land zelf de breedte van de binnenwateren. De meeste landen hebben dit gebied uitgebreid tot 12 mijl (22,2 km). Het wordt meestal de "aangrenzende zone" genoemd. Ongeveer 30 staten hebben dezelfde breedte van 3 mijl behouden.
Het verdrag voorziet ook in de mogelijkheid van een recht op een exclusieve economische zone. Het is een maritiem gebied van 200 mijl (370,4 km) waarbinnen de kuststaat exploratie kan uitvoeren en toegang heeft tot het gebruik van mariene hulpbronnen. Tegelijkertijd kunnen schepen van andere staten vrij binnen dat gebied drijven. Niet alle landen claimen de exclusieve economische zone.
Er is ook het concept van "aangrenzende zone". De breedte is 24 mijl (44,4 km). Binnen deze zone heeft de staat het recht om het schip te stoppen en een inspectie te regelen, en indien nodig jurisdictie uit te oefenen, dat wil zeggen als de wetten van dit land worden overtreden. De watermassa's die zich buiten alle bovengenoemde grenzen bevinden, worden als de "open zee" beschouwd. Ze worden ook wel "neutrale wateren" genoemd.
