Een windwijzer, ook wel anemoscoop genoemd, is een apparaat dat de richting van de wind nabij de grond aangeeft. Het kan de vorm hebben van een beeldje dat de activiteit aangeeft van het gebouw waarop het is geïnstalleerd, of het kan een dier voorstellen. Hanen werden het populairst onder de "dierlijke" onderwerpen.
Windwijzer als meteorologisch instrument
Een windwijzer bestaat uit drie hoofdonderdelen: een rek waarop hij aan het dak van een huis wordt bevestigd, een windroos en een windwijzer, oftewel een roterend onderdeel.
De gevoeligheid van het apparaat hangt af van de massa en van de wrijving in de steun. De meeste windwijzers hebben een verenkleed. Het wordt in evenwicht gehouden door een tegenwichtpijl. De richting van de wind wordt bepaald door de richting van de windwijzer. Vergeet niet dat de pijl van de windwijzer precies in de richting wijst van waaruit de wind waait.
Er is een soort windwijzer die een windzak wordt genoemd. Dit apparaat heeft geen richtingaanwijzers, waardoor het wat lastig is om de windrichting correct te bepalen.
Windwijzer wordt nog steeds gebruikt door moderne meteorologische en luchtvaartdiensten. Maar deze toepassingen gebruiken meer geavanceerde en elektronisch gestuurde modellen.
Het meest populaire beeldje is de haan
Het is niet met zekerheid bekend wanneer de windwijzer is uitgevonden. Het oudste exemplaar dat historici kennen, bevond zich in Athene op de Toren van de Winden. Vermoedelijk werd het gemaakt in 48 voor Christus en stelde het de god Triton voor. Sindsdien hebben weerhanen een symbolische betekenis.
Er werd veel belang gehecht aan de vorm van de windwijzer, omdat men geloofde dat de windwijzer een talisman was die het huis beschermde tegen problemen. In Europa geloofde men bijvoorbeeld dat beeldjes van heksen en katten tegenslagen afweren, en een haan op het dak van een huis zou de eigenaar waarschuwen voor een dreigende ramp.
Door de geschiedenis heen is de haan de meest populaire decoratie voor een windwijzer geworden. En niet alleen in Europa. Met name in het Engels wordt de windwijzer "weerhaan" genoemd, wat zich letterlijk vertaalt als "weerhaan".
Zelfs in heidense tijden personifieerde hij levenskracht. Bovendien zeggen veel sprookjes dat het kraaien van een haan boze geesten verdrijft en de komst van een nieuwe dag markeert.
In het oude Perzië werd de haan beschouwd als een magisch wezen. Hij was het symbool en de belichaming van waakzaamheid. Deze vogel kan niet worden verrast, hij heeft de klok rond dienst. Volgens de legende beschermt de haan zelfs tegen vuur en dieven.
En in het christendom is de haan het embleem van St. Peter. Volgens de Bijbel verloochende de apostel Petrus Christus drie keer voordat de haan twee keer kraaide. En in het midden van de 9e eeuw ondertekende de paus een decreet volgens welke de torenspits van elke kerk werd gekroond met een beeldje van een haan, zodat christenen deze verzaking niet zouden vergeten.
Volgens een andere versie werd dit gedaan om er nogmaals aan te herinneren dat 'de kerk van God waakt over de zielen van gelovigen'.
