De parlementaire republiek is een van de varianten van de republikeinse staatsstructuur, waarin de meeste macht bij het parlement ligt en niet bij de president. De huidige regering is juist verantwoording verschuldigd aan het gekozen parlement, in tegenstelling tot de presidentiële republiek.
Wie controleert de bevoegdheden om de regering te vormen?
Bij deze regeringsvorm wordt de uitvoerende macht gevormd uit individuele afgevaardigden van partijen die bij de parlementsverkiezingen de meeste stemmen hebben gekregen.
Zo'n regering kan aan de macht blijven zolang ze wordt gesteund door vertegenwoordigers van het parlement, of beter gezegd, door haar meerderheid. En in geval van verlies van vertrouwen door de regering zijn er twee manieren om dit op te lossen: ofwel het aftreden van de regering, ofwel de mogelijke ontbinding van het parlement, geïnitieerd door het staatshoofd op verzoek van de regering. In dit geval worden nieuwe parlementsverkiezingen uitgeschreven.
Een dergelijk managementsysteem wordt als typisch beschouwd voor ontwikkelde landen met zelfregulerende economieën. Bijvoorbeeld voor Italië, Turkije, voor Duitsland en Israël, maar ook voor andere staten.
Inwoners van deze landen stemmen meestal niet op individuele kandidaten, maar op kiezerslijsten van bepaalde partijen.
Bevoegdheden van het belangrijkste machtsorgaan in een parlementaire republiek
Naast de huidige wetgeving, met een soortgelijk systeem van staatsbestuur, controleert het parlement ook de hele regering van het land. Hij heeft ook bijna volledige financiële macht, aangezien het de parlementsleden zijn die de staatsbegroting ontwikkelen en goedkeuren.
Het is het parlement dat ook de mogelijke wegen voor de sociaal-economische ontwikkeling van het land en de koersen van het binnenlands en buitenlands beleid bepaalt. Dat wil zeggen, het heeft de belangrijkste staatsmachten in zijn "handen".
Het staatshoofd in een parlementaire republiek - wie is hij en welke bevoegdheden heeft hij?
De huidige president wordt alleen gekozen door parlementsleden of door een door hen gevormde werkgroep (collegium).
Dit principe is het belangrijkste systeem van parlementaire controle over de uitvoerende macht van de staat.
Dat wil zeggen, formeel is de president het staatshoofd, maar niet het regeringshoofd. Hij kan de huidige premier benoemen, maar alleen uit de fracties die in het parlement zijn vertegenwoordigd of die een parlementaire meerderheid hebben.
De president kan geen wetten uitvaardigen, decreten uitvaardigen, vertegenwoordigers van de uitvoerende macht belonen, veroordeelden amnestie verlenen, representatieve functies uitoefenen, de samenstelling van het kabinet van ministers goedkeuren en ook niet het recht hebben om de eerste zitting van het parlement te openen na de oproeping.
In Italië nemen bijvoorbeeld drie gekozen vertegenwoordigers uit elke regio van het land deel aan de presidentsverkiezingen. En in de Bondsrepubliek Duitsland wordt de huidige president gekozen door de Bondsvergadering, die bestaat uit leden van de Bondsdag, gekozen door vertegenwoordigers van de Duitse staten.
