De geschiedenis van het Afrikaanse masker gaat meer dan een millennium terug. En ze verscheen niet voor de lol, zoals het misschien lijkt voor een modern persoon. Elk masker had zijn eigen betekenis, wat de grote verscheidenheid van hun typen verklaart. De functies die het in het leven van de stam moest vervullen, waren ook afhankelijk van het type masker.
Doel van maskers
Volgens de ideeën van de oude mens werd de wereld bewoond door de geesten van overleden voorouders, planten, dieren. Zij waren degenen die de levens van mensen regeerden. Sommige geesten steunden de leden van de stam, anderen stuurden ziekten, honger, oorlogen en verschrikkelijke natuurverschijnselen. Terwijl ze een masker droegen tijdens het ritueel, communiceerden dansers, tovenaars of stamleiders met de geesten, probeerden ze te sussen, te bedriegen en alle problemen van de stam weg te nemen. Het uiterlijk van Afrikaanse maskers zou de ingewijden kunnen vertellen over de sociale status van de eigenaar, over zijn beroep en over de geesten die hij aanbidt.
Europese kunstenaars van het begin van de 20e eeuw waardeerden en verzamelden Afrikaanse maskers. Als een manier om het beeld van het menselijk gezicht radicaal te geometrisch te bepalen, beïnvloedde het Afrikaanse masker de vorming van het kubisme.
De maskers van vergoddelijkte dieren worden als de oudste beschouwd. Elke clan, stam of andere groep mensen had zijn eigen beschermheer van de buitenwereld. Dit kunnen dieren, planten of delen daarvan zijn, maar ook wind, zon, water. Via de totem werd de clan op het juiste moment verbonden met de spirituele voorouders. Het masker was op zijn beurt een intermediair tussen een persoon en een vergoddelijkt object, waarbij het soms zelfs verboden was om het aan te raken of ernaar te kijken.
Een keer per jaar hielden de stammen een inwijdingsceremonie. De betekenis ervan was dat adolescenten werden ingewijd in de geheimen van het volwassen mannelijke en vrouwelijke leven. Jongens kregen bijvoorbeeld een geheime naam en de verantwoordelijkheden van adolescenten veranderden. Voor de ceremonie moesten jonge mensen veel testen ondergaan. De jongens sneden zelf een masker uit, waarin ze een rituele dans moesten uitvoeren op een festival gewijd aan de ceremonie. De jongeman koos zelf het karakter van de dans en het masker.
Een masker opzetten en een rol spelen is een grote verantwoordelijkheid. De gemaskerde danser had geen recht om te struikelen, vallen, een fout te maken, dit zou kunnen leiden tot represailles tegen hem. Per slot van rekening geeft een persoon met een masker een tijdelijke beschutting aan de geest, daarom is hij zelf geen gewoon persoon meer.
Kenmerken van het maken van Afrikaanse maskers
Alleen mannen hadden het recht om maskers op te zetten en af te knippen. Het proces van hun vervaardiging was van groot mysterie, vóór deze gebeurtenis was het noodzakelijk om spreuken te lezen, offers te brengen. Niemand mocht het meesterwerk zien, dus verliet hij het dorp vroeg in de ochtend naar een afgelegen plek. Toen hij laat in de avond terugkwam, gaf hij het gereedschap en het onvoltooide werk aan de leider van de stam. Men geloofde dat de persoon die de maskers maakte was ingewijd in de geheimen van een ander leven, dus niet veel mensen wilden met hem communiceren.
Het masker werd meestal gedragen door vertegenwoordigers van de adel. Ze schonk een persoon macht en onbetwistbare autoriteit, gaf hem speciale bevoegdheden. De stamleden aanbaden en gehoorzaamden de gemaskerde man onvoorwaardelijk. Meestal had het een dreigend uiterlijk, een speciale kleur en een groot formaat.
Er waren ook dergelijke maskers die in de huizen van gewone mensen werden bewaard. Ze konden worden gebruikt om te communiceren met de geest van een overleden familielid, die advies gaf in een moeilijke situatie, de toekomst voorspelde. Dergelijke maskers hadden een rustige uitstraling, de ogen werden afgebeeld als gesloten.
De maskers van de tovenaars wekten mystieke angst op, omdat door de acties en het uiterlijk van de eigenaar van het masker de aanwezigen in trance raakten.
Een van de meest voorkomende Afrikaanse souvenirmaskers herhaalt de vorm van het kpeli-masker, dat bedoeld is voor de mannen van het Lo geheime genootschap (Senufo-volk), toont het gezicht van de overledene en helpt hem een plaats te vinden in de wereld van de doden.
Tegenwoordig hebben Afrikaanse maskers niet langer dezelfde impact op mensen als voorheen. Nu worden ze beschouwd als kunstwerken of gewoon souvenirs voor toeristen.
