Zelfportret is een geweldig genre. De werken van kunstenaars waarin zij zichzelf verbeelden, trekken doorgaans de belangstelling van tentoonstellingsbezoekers. Waarom wil een kunstenaar zichzelf schilderen? Het antwoord op deze vraag is waarschijnlijk niet eenduidig.
Toen er geen foto was
De kunst van fotografie is pas twee eeuwen oud. Voor zijn verschijning was de enige manier om de herinnering aan hoe deze of gene persoon eruitzag aan het nageslacht achter te laten een door de kunstenaar gemaakt portret. De rijkste mensen bestelden portretten bij beroemde beeldhouwers of schilders. Maar de portretschilder wilde een herinnering aan zichzelf achterlaten. Daarna ging hij voor de spiegel zitten en schilderde zichzelf. De wens om de herinnering achter te laten is een van de antwoorden op de vraag waarom kunstenaars zelfportretten schilderen.
Een middel tot zelfexpressie
Psychologen proberen tot op de dag van vandaag te begrijpen waarom iemand een penseel of potlood opneemt, op welk moment er een verlangen is om zijn visie op de wereld op canvas over te brengen. Soms ontstaat zo'n impuls onverwacht, zelfs voor de persoon zelf. Hij probeert zijn houding ten opzichte van de wereld uit te drukken, zijn visie over te brengen en het genre van het zelfportret is daarvoor misschien wel het meest geschikt. De kunstenaar brengt niet alleen zijn uiterlijk over, maar ook enkele van zijn gelaatstrekken, meestal verborgen voor nieuwsgierige blikken.
Vertrouwde natuur
Alvorens iets te tekenen, bestudeert de kunstenaar het object meestal zorgvuldig. Hij onderzoekt objecten zorgvuldig voor een stilleven, componeert er een compositie van. Het bepaalt het punt van waaruit het mooiste uitzicht op het bos en de rivier ontstaat. Hij praat met de persoon die hij op doek wil portretteren, zoekt naar zijn verleden, beroep, hobby's. Maar er is een object dat de kunstenaar het beste kent - hijzelf. De drang om te schilderen wat het meest vertrouwd is, is de tweede reden waarom kunstenaars soms zelfportretten schilderen.
Maak een droom waar
Sommige mensen hebben de neiging om zich in verschillende fantastische situaties voor te stellen. Ze kunnen mentaal in tijd en ruimte bewegen, naar fantastische werelden gaan, zich omringen met objecten die ze in het echte leven nooit zullen hebben. Onder zulke dromers zijn er ook kunstenaars. Het vermogen om jezelf in een ongewoon landschap of interieur te plaatsen, om te zien hoe het eruit komt te zien, is een andere reden waarom kunstenaars soms aandacht besteden aan het genre zelfportret.
Een object dat altijd dichtbij is
Deze reden is typisch voor beginnende kunstenaars die de basis van academisch tekenen onder de knie hebben. De kunstenaar zelf is het object waarop je eindeloos kunt oefenen, de wetten van het perspectief beheersend, methoden om clair-obscur in verschillende soorten verlichting over te brengen en andere artistieke wijsheid. Niemand zal ontevreden zijn, een mislukt portret kan eenvoudig worden weggegooid of voor de ogen worden verborgen. Maar deze reden is minder belangrijk dan de wens om toekomstige generaties een herinnering aan hun uiterlijk achter te laten of om een droom waar te maken.
