Geruchten zijn een fenomeen van massagedrag en een bijzonder psychologisch fenomeen. Ze spelen een belangrijke rol in de psychologie van de massa, en kennis van hun wetten stelt je in staat massaprocessen te beheersen.
Historisch gezien is de opkomst van massagedrag in verband gebracht met het functioneren van kanalen voor informele informatie, in het bijzonder geruchten en roddels. Geruchten hebben altijd bestaan. Ze kunnen niet worden uitgeroeid en verboden. Daarom zijn veel studies gericht op het bestuderen van de kenmerken van de vorming en verspreiding van geruchten. Dit stelt je immers in staat om het massabewustzijn te beheersen.
Geruchten zijn altijd valse informatie. In het proces van hun verspreiding ondergaat elke, zelfs waarheidsgetrouwe informatie, een reeks transformaties. Deze omvatten gladmaken, verscherpen en aanpassen. Het afvlakkingsmechanisme houdt in dat tijdens het circulatieproces details die niet relevant zijn voor de groep verdwijnen en de plot wordt ingekort. Aan de andere kant is de plot verrijkt met nieuwe details en ontbreken de afzonderlijke componenten ervan. Ten slotte past de informatie zich aan de stereotypen en attitudes van de groep aan, wat uiteindelijk de psychologische inhoud verandert.
Geruchten kunnen zowel doelbewust als spontaan van buitenaf worden gevormd. Een belangrijke voorwaarde voor de vorming van geruchten is hun relevantie voor het publiek, de aanwezigheid van interesse in het probleem en het gebrek aan informatie over dit onderwerp. Het is dus duidelijk dat informatie over een mogelijk melktekort in Latijns-Amerika niet in de categorie Russische geruchten kan vallen. Zo'n gerucht zal de samenleving niet interesseren en bijna niemand zal het doorgeven. Tegelijkertijd kan de meest ongelooflijke informatie op de rand van science fiction, die voldoet aan de belangen van de samenleving, wel eens geruchten worden.
Een andere belangrijke oorzaak van het ontstaan van geruchten is de ontevredenheid over de informatiebehoefte. De overheid kan bewust informatie achterhouden om paniek onder de bevolking te voorkomen. In feite kan dit een vruchtbare voedingsbodem worden voor de verspreiding van geruchten en de paniek alleen maar vergroten. Geruchten worden vaak niet alleen gegenereerd door het gebrek aan informatie, maar ook door wantrouwen jegens de bron van de verspreiding ervan. Bijvoorbeeld naar de officiële media of politieke leiders.
Volgens de Allport-Postman-formule is horen interesse in een onderwerp, vermenigvuldigd met een gebrek aan informatie. Het blijkt dat wanneer een van de componenten gelijk is aan nul, het gerucht geen massadistributie zal krijgen.
Geruchten ontstaan en verspreiden zich om aan de behoeften van de mensen te voldoen. Een belangrijke psychologische functie van geruchten is emotionele bevrijding. Daarom komen geruchten het vaakst voor in omstandigheden van psychologische stress. Aan de andere kant kan het verspreiden van geruchten helpen om de behoefte aan emotionele vervulling te bevredigen. Een gunstige factor voor de vorming van geruchten is de wens van mensen om iets ongewoons in het leven te ervaren, om een soort sensatie te zien.
Ook wordt de verspreiding van geruchten beïnvloed door hun indicatieve nabijheid en exclusiviteit van informatie. Veel mensen worden gedwongen om geruchten te verspreiden door de wens om hun prestige en sociale status in de ogen van anderen te vergroten.
