In overeenstemming met het Burgerlijk Wetboek kan de schuldenaar worden ontslagen van aansprakelijkheid op grond van het contract als hij kan bewijzen dat de schending van verplichtingen het gevolg is van overmacht. Dergelijke omstandigheden worden ook wel overmacht genoemd.
Definitie en tekenen van overmacht
Overmachtsituaties worden vermeld in de derde alinea van artikel 401 van het Burgerlijk Wetboek van de Russische Federatie. Ze worden gedefinieerd als "extreem en onvermijdelijk onder de gegeven omstandigheden." Noch het internationale, noch het nationale juridische kader bevat echter een volledige en verplichte lijst van hen, dus bij gebrek aan een specifieke lijst van omstandigheden in de overeenkomst die de partijen onoverkomelijk zullen achten, zullen later onvermijdelijk meningsverschillen ontstaan. Daarom is het raadzaam om de volgende omstandigheden in de overeenkomst voor te schrijven: overstromingen, aardbevingen, branden, transportongevallen, publicatie van verbodsbepalingen, burgerlijke onlusten, rellen, oorlog en vijandelijkheden, personeelsstakingen. Overmacht heeft veel voorkomende tekenen van extremeheid, onvermijdelijkheid, onvoorzienheid. Dergelijke omstandigheden moeten van externe aard zijn en verschijnen na het sluiten van het contract.
Indien de belemmering voor de nakoming van verplichtingen uit de overeenkomst van tijdelijke aard is, is opdrachtnemer slechts ontslagen van aansprakelijkheid voor de periode waarin deze belemmering bestaat.
Overmacht: controversiële kwesties
De toeschrijving aan de overmacht van de verschijnselen van het openbare leven (rellen, militaire operaties, blokkades en stakingen) is een controversieel onderwerp. Lange tijd was er in het burgerlijk recht van de Sovjet-Unie de mening dat een dergelijke verwijzing naar sociale verschijnselen als een onweerstaanbare kracht onaanvaardbaar was. Momenteel kunnen niet al deze omstandigheden als overmacht worden erkend. Als een oorlogstoestand bijvoorbeeld lang aanhoudt, verliest deze het teken van onvoorspelbaarheid en kan daarom niet worden toegeschreven aan overmacht.
Brandstichtingen zijn ook controversieel in de rechtbanken. Het is noodzakelijk om te bewijzen dat dergelijke omstandigheden alle tekenen van overmacht hebben en dat de personen die schuldig zijn aan het veroorzaken van schade onbekend zijn.
Ook de binnenlandse rechtspraktijk is terughoudend bij het beoordelen van de staking. Er wordt aangenomen dat alleen stakingen van hele industriële sectoren kunnen worden toegeschreven aan omstandigheden van overmacht, aangezien de beëindiging van het werk van één organisatie opzettelijk kan worden uitgelokt. Controversieel is de kwestie van het toeschrijven van misdrijven (bijvoorbeeld terroristische aanslagen) aan overmacht. Momenteel ontkent het heersende standpunt hun houding ten opzichte van de omstandigheden van overmacht. Ze kunnen echter als overmacht worden gekwalificeerd als wordt aangetoond dat ze alle noodzakelijke kenmerken hebben.
