William Ockham (1285-1347) - middeleeuwse Engelse filosoof. Net als veel andere intellectuelen van zijn tijd behoorde deze man tot de spirituele klasse en leverde hij een grote bijdrage aan de ontwikkeling van niet alleen theologie, maar ook filosofie. Het meest bekende is het door hem geformuleerde filosofische methodologische principe genaamd "Occam's scheermes".
De korte formulering van het principe dat bekend staat als "het scheermes van Occam" is: "Entiteiten mogen niet worden vermenigvuldigd tenzij absoluut noodzakelijk." Dit methodologische principe wordt een scheermes genoemd omdat het inhoudt dat onnodige argumenten en verklaringen in elke redenering worden weggesneden.
Geschiedenis en essentie van het scheermes van Occam
Men moet niet denken dat een dergelijk principe niet bestond vóór Willem van Ockham. Zelfs in de oude filosofie stond het bekend als de logische wet van voldoende reden, maar Ockham gaf de duidelijkste formulering ervan.
Andere namen voor deze regel zijn de basis van methodologisch reductionisme, het principe van soberheid, het principe van eenvoud of de wet van economie. De regel gaat ervan uit dat je geen aanvullende concepten of oorzaak-en-gevolgrelaties moet introduceren waar alles op de beschikbare manieren kan worden uitgelegd. Het moet duidelijk zijn dat we het niet over kwantiteit hebben, maar over kwaliteit: niemand beweert dat er niet veel entiteiten zouden moeten zijn - het is noodzakelijk om onnodige entiteiten te vermijden. Het uitleggen van een fenomeen kan ingewikkeld zijn, maar het mag niet kunstmatig ingewikkeld worden.
Voorbeelden van het scheermes van Occam
Degenen die het scheermes van Occam vaker wel dan niet vergeten, zijn fans van rapporten over UFO's en andere abnormale verschijnselen. Hier is een eenvoudig voorbeeld: in een bepaalde stad hebben veel mensen een ongeïdentificeerd vliegend object waargenomen. Het kan een grote meteoriet zijn, een vrijstaande rakettrap, een meteorologische sonde of zelfs een wolk met een ongewone vorm, maar ufologen hebben haast om te concluderen dat het een buitenaards ruimtevaartuig was. Met andere woorden, om het fenomeen te verklaren, wordt een extra entiteit geïntroduceerd waarvan de aanwezigheid in het heelal niet eens wetenschappelijk is bewezen, hoewel het fenomeen heel goed kan worden verklaard door lang bekende aardse oorzaken.
Het scheermes van Occam is zeer succesvol in het omgaan met complottheorieën. Hier zijn twee verklaringen: "Gebrek aan bewijs betekent dat de regering het verbergt" en "Gebrek aan bewijs betekent dat dit fenomeen niet bestaat." De tweede stelling bevat geen overbodige entiteiten, de eerste doorstaat de test van het scheermes van Occam niet.
Dit principe speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de wetenschap, waardoor onhoudbare hypothesen worden weerlegd. A. Einstein heeft bijvoorbeeld, nadat hij de algemene relativiteitstheorie had geformuleerd, bewezen dat de wereldether zich op geen enkele manier manifesteert, daarom is dit een onnodige hypothese. Meer wetenschap keerde niet terug naar het idee van de wereldether.
