De eerste vermelding van het Baikalmeer in de geschiedenis gaat terug tot 110 voor Christus. De Chinezen lieten aan nakomelingen in schriftelijke documenten informatie achter over het "Noordelijke Meer", het Beihaimeer. Aan het begin van onze jaartelling bloeide de Kurumchin-cultuur, die lang rond het Baikalmeer had geleefd. In de X-XVI eeuw werden de stammen van de Kurykan-, Khori- en Tungus-volkeren vervangen. In de XVII-VIII eeuw. het gebied rond het meer wordt bewoond door Buryat-stammen. Russische Kozakken bereikten Baikal in de 17e eeuw.
Kozakken pioniers
De eerste informatie over de Buryats dateert uit 1609. Het was aan het begin van de 17e eeuw dat deze regio actief werd ontwikkeld. De stichting van Tomsk dateert uit 1604, de bouw van de Yenisei-gevangenis - in 1619 de Krasnoyarsk-gevangenis - in 1628. De pioniers rukten op langs de Verkhnyaya Tunguska, Angara, Lena. In 1640-1641 werd Baikal genoemd in de "Drawing Painting" die de zijrivieren van de rivier de Lena beschrijft. Met betrekking tot de Buryats wordt aangegeven: "… broederlijke mensen noemen het Baikalmeer". Er wordt aangegeven dat in de zomer van 1640 de Kozakken langs Baikal voeren, het meer zelf, een deel van de kust en het eiland Olkhon worden beschreven. Gedeeltelijk beschreven dieren, bewoners van de kust, hun manier van leven.
Sommige onderzoekers noemen Ivan Galkin, de hoofdman, die de Angara-rivier beklom met een detachement van 30 Kozakken, die in 1631 een winterverblijf in de buurt van de Igirma-rivier oprichtten. De meeste historici associëren de afslag naar het Baikalmeer echter met de naam Kurbat Ivanov. In 1643 stak zijn detachement de Primorsky-rug over en langs de Sarma-rivier, door de Kosaya-steppe, bereikte het Baikalmeer op een punt tegenover het eiland Olkhon.
Kurbat Ivanov stelde een bericht op aan de gouverneur Peter Golovin in de Jakoetsk-gevangenis over de rijke landen rond het meer. De naam "Baigaal", die uit de Buryat-taal kwam, werd veranderd in een meer geschikte voor de Russische taal "Baikal". Het was Ivanov die de eerste tekening van het meer maakte, informatie verzamelde over de vissen die in het Baikalmeer worden gevonden, over de soorten pelsdieren aan de oevers.
Geleid door de ontvangen informatie stuurde de regering in 1644 Kozakken naar het meer onder leiding van Vasily Kolesnikov. Dit detachement keerde terug uit Yeniseisk na een zoektocht naar zilverertsafzettingen. Vasily Kolesnikov leverde de tweede kaart van het meer. Ivan Pokhabov stak in 1647, op weg naar Mongolië, het ijs over over het zuiden van Baikal. Barguzinsky en Ust-Barguzinsky forten werden gebouwd.
De beschrijving van het zuidelijke deel van Baikal wordt gegeven in de formele brief van de zoon van de jongen Pjotr Beketov, gedateerd 1653 en gericht aan de Yenisei-gouverneur Afanasy Pushkov. Peter Beketov legde de afstand af van Yeniseisk naar de Bratsk-gevangenis, door de monding van de Prorva, langs Baikal naar de Selenga, zeilde langs de rivieren Selenga en Khilka.
Interessante feiten over de ontdekking en studie van Baikal
In het "schilderij van de naam", volgens welke de yasak van de tsaar naar de Yenisei-gevangenis ging, wordt Baikal de zee genoemd.
De eerste literaire beschrijving van het Baikalmeer werd gegeven door Aartspriester Avvakum in het boek "Life of Archpriest Avvakum", die het Baikalmeer bezocht op weg naar ballingschap in 1665. In het boek beschreef de Old Believer kleurrijk de aard van het meer.
In 1667 wordt op de "Tekening van het Siberische Land" een compleet beeld van het Baikalmeer gegeven, samengesteld door het decreet van Pert Ivanovich Godunov, de gouverneur van Tobolsk.
De eerste wetenschapper die door Peter I naar Baikal werd gestuurd om Siberië te bestuderen, was D. G. Messerschmidt.
Het eerste instrumentele overzicht en een gedetailleerde tien-verst-kaart van het Baikalmeer werden samengesteld door navigator Alexei Pushkarev.
De natuur en fauna van de regio Baikal werd bestudeerd door academici I. G. Gmelin in 1732-1748, academicus P. S. Pallas in 1771-1773, academicus I. G. Georgi.
