Het woord 'bijgeloof' is vertaald uit het Kerkslavisch als 'ijdel, ijdel geloof'. De naam van dit fenomeen benadrukt dus de betekenisloosheid ervan, maar dit weerhoudt veel mensen er niet van om voortekenen en ander bijgeloof zeer serieus te nemen.
Iedereen is in meer of mindere mate bekend met bijgeloof. Zelfs een ontwikkeld persoon kan het opmerken - tenminste als een grap: "De zwarte kat is de weg overgestoken, nu zal er geen geluk zijn." Er zijn mensen die serieuzer zijn. Ze kunnen zelfs bewijs leveren: "Mijn rechterhand jeukte vorige maand en ik heb de prijs gewonnen."
In feite jeuken de handen van mensen vaker dan dat ze bonussen, geschenken of andere "winst" ontvangen, waarvan wordt aangenomen dat het jeuk in de rechter handpalm voorspelt. Maar als er niets is gebeurd, dan is er niets om te onthouden, en het voorteken dat is uitgekomen zal zeker worden herinnerd. Maar zelfs in dit geval zal een bijgelovig persoon niet nadenken over welk verband er kan bestaan tussen fenomenen die zo ver van elkaar verwijderd zijn.
De oorsprong van bijgeloof
De oorsprong van de tekens moet worden gezocht in het mythologische denken. Deze oude vorm van menselijke waarneming van de wereld is een speciale 'wereld' waarin eigenaardige wetten werken.
Het belangrijkste systeemvormende principe van deze wereld is de verdeling van de ruimte in "onze eigen", geassocieerd met het huis, en "buitenaards", bewoond door monsters en geesten. Het contact van ruimtes wordt als een gevaar gezien, en alles wat bij het "vreemde" gebied hoort, wekt geen vertrouwen. Hiervandaan komt bijvoorbeeld het verbod om door de drempel gedag te zeggen en het huis op te ruimen als er iemand in je omgeving onderweg is.
Zelfs in "zijn" ruimte, om nog maar te zwijgen van de "alien", werd de oude man omringd door talloze geesten - kwaad en goed. Het kwaad kan kwaad doen, het goede kan straffen als mensen hen boos maken. Om dit te voorkomen, hadden de geesten gestild moeten worden met offers. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij het verhuizen naar een nieuwe plek - er waren tenslotte hun eigen parfums. Een verre echo van dergelijke offers is de overtuiging dat een huisdier de eerste moet zijn die een nieuw appartement binnengaat.
Geesten kunnen zich verbergen onder het mom van dieren, dus bijgelovige mensen zijn nog steeds bang voor zwarte katten. Als je niet met de geesten kunt opschieten, moet je op zijn minst proberen ze te misleiden. Daarom wensten ze de jager "geen pluis, geen veer" - laat de geesten denken dat hij niet zou gaan jagen en bemoei je niet met hem.
En tot slot het belangrijkste principe van mythologisch en magisch denken: het gelijke baart het gelijke. Hieruit komt een groot aantal tekens voort: de gewoonte om kisten te openen en knopen los te maken wanneer er een vrouw aan het bevallen is in het huis, het geloof dat een vrouw met een lege emmer ongeluk brengt (het ging tevergeefs, "tevergeefs") en zelfs de gewoonte van moderne studenten om een "gelukkige" trui aan te trekken voor het examen, waarvoor ik ooit met succes ben geslaagd.
Psychologie van bijgeloof
De moderne mens kan de wereld niet langer waarnemen door het prisma van het mythologische denken, maar de fragmenten ervan in de vorm van bijgeloof blijven leven. Hun verbazingwekkende vitaliteit is te danken aan het feit dat ze een persoon de illusie geven een situatie te beheren waarin de realiteit hem de kracht van het toeval geeft. Geen wonder dat de meest bijgelovige mensen piloten, matrozen en kunstenaars zijn: de grillen van het weer zijn net zo onvoorspelbaar als de reactie van het publiek. Liefhebbers van kansspelen, die volledig op kansen zijn gebaseerd, zullen ook veel tekenen hebben.
Bijgeloof kan dus de rol spelen van een soort psychologische 'kruk', maar de kruk is nog steeds de band van een kreupele. Beginnend met een poging om vertrouwen te winnen, wordt een bijgelovig persoon overgeleverd aan nog meer angsten: op de 13e, een gebroken spiegel, vrijdag, een talisman die verloren gaat voor belangrijke onderhandelingen - alles zal iets bedreigends voorspellen, alles zal onrustig zijn.
Bijgeloof is ongetwijfeld van belang vanuit historisch oogpunt, als een "cast" van een lang vervlogen perceptie van de wereld van verre voorouders. Maar de moderne mens zal geen stenen bijl gebruiken of slecht bewerkte dierenhuiden aantrekken! Bijgeloof "proberen" is ook niet de moeite waard.
